اینک که در آستانه تابستان و ماه‌های گرم سال هستیم، خوب است که درباره نگهداری باتری خودرو در تابستان و ماه‌های گرم سال نیز بیشتر بدانیم تا باتری را برای مواجهه با شرایط جدید آماده کنیم. بخش نخست مقاله، حاوی توصیه‌های ساده‌‌ است. سپس برای پر نگه داشتن باتری و جلوگیری از خالی شدن آن نکاتی مطرح و نهایتا به نشانه‌های معیوب بودن باتی اشاره شده است.

باتری خودروهای امروزی، سرب-اسیدی است و به‌روش الکتروشیمیایی کار می‌کند. باتری‌ الکترودهایی دارد که بار الکتریکی را ذخیره می‌کنند. باتری خودرو حاوی اسید است و درون آن واکنش‌‌های شیمیایی صورت می‌گیرد. این واکنش‌های شیمیایی، برق موردنیاز خودرو را چه هنگام استارت زدن و چه هنگامی که خودرو در حرکت است تامین می‌کنند.
 
چرا گرمای شدید باتری را از کار می‌اندازد؟
گرمای شدید از چند جهت روی باتری تاثیر نامطلوب دارد. دمای بهینه کار برای باتری حدود ۲۶٫۶ درجه سانتی‌گراد است. به طور ساده اگر دما از این میزان بالاتر رود، روی باتری رسوب می‌بندد. ضمنا گرمای شدید، اسید باتری را سریع‌تر تبخیر می‌کند که اصلا خوب نیست. کاهش اسید عملکرد باتری را بدتر می‌کند و ممکن است نهایتا مجبورتان کند که باتری را عوض کنید. برای نگهداری از باتری خودرو در تابستان و گرما چند نکته و روش ساده توصیه شده است.

نکات ساده برای نگهداری باتری خودرو در تابستان و در گرما

• خودرو را در سایه یا پارکینگ پارک کنید. تا جای ممکن، خودرو را در معرض تابش مستقیم آفتاب نگذارید. سایه یا فضای مسقف، هم داخل خودرو را خنک‌تر نگه می‌دارد و هم عمر باتری را افزایش می‌دهد.
• از سفرهای کوتاه پیاپی بپرهیزید. هر بار که استارت می‌زنید برق زیادی از باتری مصرف می‌شود. و هر بار که رانندگی می‌کنید، دینام فرصت می‌یابد تا باتری را مجددا شارژ کند. اما اگر زمان کار موتور کوتاه باشد، باتری به‌اندازه کافی شارژ نمی‌شود و اگر این روند پیاپی تکرار شود، نهایتا باتری خالی می‌شود و نمی‌تواند استارت بزند.
• باتری و پایانه‌های آن را تمیز نگه دارید. گاهی اطراف پایانه‌های باتری رسوبات و خوردگی‌هایی تشکیل می‌شود که چنانچه مقدارشان افزایش یابد، عملکرد باتری را مختل می‌کند.
• اگر با وجود رعایت نکات مذکور باز هم باتری‌تان درست کار نمی‌کند یا رفتارهای مشکوکی دارد، بهتر است پیش از آغاز فصل گرما باتری را به متخصص نشان دهید تا اگر تعمیراتی لازم بود به‌موقع انجام شود. رسیدگی‌های مرتب، و رفع عیب‌های کوچک معمولا جلوی آسیب‌های جدی‌تر و پرهزینه‌تر را می‌گیرد.

نکاتی درخصوص پر شدن باتری خودرو
خوب است با روش‌های عادی پر و خالی شدن باتری خودرو آشنا شویم؛ این‌که مثلا حرکت خودرو باتری را شارژ می‌کند و بلااستفاده ماندن طولانی‌مدت خودرو، شارژ باتری را تدریجا خالی می‌کند.

وقتی موتور را روشن یا زمانی که رانندگی می‌کنید، باتری خودرو شارژ می‌شود
باتری خودرو اگر مدت‌ها بلااستفاده بماند، شارژ خالی می‌کند و نتیجتا نمی‌توانید خودرو را روشن کنید، زیرا برای استارت زدن به برق باتری نیاز دارید. وقتی رانندگی می‌کنید، دینام نیروی مکانیکی موتور را به نیروی الکتریکی تبدیل می‌کند و آن‌را به باتری می‌فرستد تا باتری شارژ ‌شود. پس اگر هر بار فقط مسیرهای کوتاهی را با خودرو بپیمایید، باتری فرصت ندارد تا به‌اندازه کافی شارژ ‌شود؛ هر بار هم که استارت می‌زنید، برق قابل‌توجهی از باتری گرفته می‌شود. پس با تداوم این روند، نهایتا شارژ باتری خالی می‌شود و دیگر نمی‌تواند استارت بزند. معمولا ۱۰ تا ۱۵ دقیقه کار کردن موتور خودرو برای شارژ شدن باتری کافی است و هرچه این زمان بیشتر باشد، باتری بیشتر شارژ می‌شود.

باتری اگر بی‌استفاده بماند تدریجا خالی می‌شود
بلااستفاده ماندن طولانی‌مدتِ خودرو برای باتری خوب نیست، زیرا باتری وقتی بی‌کار است کم‌کم شارژ خالی می‌کند و اگر مدت بیکاری باتری طولانی شود، سرانجام کاملا خالی می‌شود. اگر قرار است خودروی‌تان را چندین هفته یا بیشتر یک‌جا نگه دارید، بهتر است ابتدا باتری را کامل شارژ کنید و سپس آن‌را از خودرو جدا کنید و در صندوق عقب بگذارید. راه دیگرتان استفاده از شارژر تدریجی (trickle charger) است که در بخش بعدی توضیح داده شده است.
 

هشدار مهم: پیش از جدا کردن باتری حتما خودرو را خاموش کنید و مطمئن شوید که باتری کاملا خنک و خشک باشد. حتما دستکش عایق و مخصوص بپوشید. برای باز کردن باتری، ابتدا کابل منفی (مشکی) و بعد کابل مثبت (قرمز) را جدا کنید. اما وقتی می‌خواهید باتری را مجددا سرجایش ببندید، ابتدا باید کابل مثبت (قرمز) و سپس کابل منفی (مشکی) را وصل کنید.

شارژر تدریجی؟
اگر خودروی شما بیشتر اوقات بدون استفاده می‌ماند، می‌توانید به‌جای جدا کردن باتری، به‌آن شارژر تدریجی (trickle charger) وصل کنید. شارژر تدریجی در اوقات بیکاریِ خودرو، به باتری متصل می‌ماند و آن‌را بسیار آهسته‌ (ومتناسب با نرخ خالی شدنش) شارژ می‌کند تا باتری همیشه پر بماند؛ ضمنا تنظیم‌کننده یا اصطلاحا رگلاتوری هم دارد که از شارژ شدن بی‌رویه باتری جلوگیری می‌کند.

تجهیزات الکترونیکی را خاموش و جدا کنید
وقتی خودرو خاموش است، گوشی همراه و دستگاه جی‌پی‌اس را از برق جدا کنید، در غیر این‌صورت باعث نشتی برق باتری می‌شوند. حتی ابزارهای الکترونیکی داخل خودرو نیز چنین اثری دارند. بسیاری از این تجهیزات فقط چند میلی‌آمپر برق مصرف می‌کنند اما همین مصرف اندک اگر مستمر باشد، برای باتری مشکل‌ساز می‌شود. در کل، اگر باتری کم‌کم شارژ از دست بدهد و زود شارژ نشود، سولفاته و عمرش کوتاه می‌شود.

به تاریخ انقضای باتری توجه کنید
باتری‌‌های امروزی بادوام هستند اما چون خودروهای جدید ابزارهای الکترونیکی بیشتری دارند، از باتری بیشتر کار می‌کشند. بسیاری از باتری‌ها طوری طراحی شده‌اند که دست‌کم دو سال کار کنند و شرکت‌های معتبر نیز عملکرد مطلوب محصولات‌شان را طی این مدت ضمانت می‌کنند. اما اگر عمر باتری کمتر از ۳ سال است و با این‌که داخل خودرو ابزارهای برقی چندانی ندارید، باتری سخت استارت می‌زند، به شرکت سازنده مراجعه کنید تا عیب‌یابی کنند.

عملکرد سایر قسمت‌های خودرو نیز در عملکرد باتری تاثیر دارد
دیگر بخش‌های خودرو نیز به‌اندازه باتری مهم هستند. برخی اجزای خودرو اگر درست کار نکنند، به باتری فشار می‌آورند. مثلا سامانه گرمایشی و سرمایشی خودرو، تجهیزات برقی مثل چراغ راهنما، شیشه‌ها یا آینه‌های برقی و... همگی باید درست کار کنند تا به باتری آسیب نزنند.

بررسی سطح مایع الکترولیت باتری خودرو
اگر باتری خودرو شما کاملا مهر و موم شده است که هیچ، اما اگر باتری معمولی است، می‌توانید سطح الکترولیت آن‌را بررسی کنید. برای این منظور، درپوش پلاستیکی مربوطه را باز کنید، سطح مایع الکترولیت داخل باتری را در تمام سلول‌ها وارسی کنید. اگر مایع الکترولیت بالای صفحه‌ها را نپوشانده بود، یعنی میزان آن کاهش یافته است و باید مجددا پر شود. گاهی مایع الکترولیت باتری به‌مرور تبخیر می‌شود و مقدارش کاهش می‌یابد. در این‌صورت می‌توانید دو یا سه بار در سال داخل باتری آب مقطر بریزید. آب مقطر مواد معدنی، نمک‌ها و ترکیبات ارگانیک و غیرارگانیک حلّال ندارد و لذا به باتری آسیب نمی‌زند. می‌توانید این کار را به متخصص بسپارید.

نشانه‌های معیوب شدن باتری
باتری اگر معیوب شود، نشانه‌هایی بروز می‌دهد که در این‌صورت بهتر است به تعمیرکار متخصص مراجعه کنید. بعضی از نشانه‌های معیوب شدن باتری خودرو چنین است:

صدای تَلَق و تِلِک
اگر سوئیچ را می‌چرخانید اما به‌جای روشن شدن موتور فقط صدای تلق و تلک می‌شنوید، احتمالا باتری برق کافی ندارد تا موتور را روشن کند. شاید دینام نمی‌تواند باتری را به اندازه کافی شارژ کند. خودروی‌تان را به تعمیرگاه ببرید تا سامانه شارژ و باتری را بررسی کنند. سولنوید یا رله‌ی استارتر نیز وقتی معیوب می‌شوند و نمی‌توانند برق کافی به استارتر بفرستند، ممکن است صدای مشابهی ایجاد کنند.

چراغ‌های کم‌نور
اگر چراغ‌های خودروی‌تان نسبت به مواقع عادی کم‌نورتر شده‌اند یا هنگام رانندگی سوسو می‌زنند، احتمالا مشکل از باتری یا دینام است. شارژ باتری را بررسی کنید تا اطمینان یابید که آیا ولتاژ آن کافی است یا نه. اگر ولتاژ باتری کمتر از ۱۳.۵ ولت باشد، احتمالا دینام درست برق نمی‌رساند. اگر شارژ باتری بین ۱۳.۵ تا ۱۵ ولت است، احتمالا خود باتری مشکلی دارد.

استارت نخوردن خودرو
گاهی با این‌که باتری پر است، اما وقتی صبح‌ها استارت می‌زنید، ماشین روشن نمی‌شود. این مشکل معمولا در گرما یا سرمای شدید بیشتر اتفاق می‌افتد. بررسی کنید تا تجهیزات الکترونیکی داخل خودرو بخاطر معیوب بودن سوئیچ، روشن نمانده باشند. دینام یا رگلاتور نیز اگر معیوب باشد، خودرو استارت نمی‌خورد. پایین آمدن سطح الکترولیت باتری هم موجب خالی شدن پیاپی باتری می‌شود.

اگر خودرو گاهی استارت می‌خورد و گاهی نه...
اگر خودروی‌تان گاهی راحت روشن می‌شود و گاهی نه، احتمالا پایانه‌های باتری‌ معیوب شده‌اند. شاید پایانه‌ها شل شده‌ یا شکسته‌اند. پایانه‌های باتری حتی اگر کمی شل شده باشند، خودرو درست استارت نمی‌زند. خوردگی و رسوب‌ و جِرم‌های کلسیمی روی باتری نیز به‌آن آسیب می‌زنند.

رسوبات و خوردگی باتری

رسوبات و خوردگی باتری که به شکل جرم‌های رنگی روی بدنه باتری تشکیل می‌شوند، کارایی باتری را کاهش می‌دهند و حتی ممکن است در مدار انتقال برق باتری اختلال ایجاد کنند. هرگاه روی باتری خوردگی و رسوب بست، باید آن‌را پاک کنید. برای پاک کردن خوردگی و رسوبات باتری‌های سرب-اسید، اسپری‌های مخصوصی در بازار وجود دارد. اما خودتان نیز با مخلوط کردن آب و جوش شیرین می‌توانید محلول ضدخوردگی بسازید. معمولا ترکیب آب و جوش شیرین به نسبت ۵۰-۵۰ برای این منظور کافی است. جوش شیرین چون ماده‌ای قلیایی است، با خوردگی‌های اسیدی روی باتری وارد واکنش می‌شود. پس از آن می‌توانید با دستمال تمیز و ضخیم، خوردگی‌ها را بسابید تا تمیز شوند. برای پاک کردن خوردگی و رسوبات باتری خودرو حتما نکات زیر را رعایت کنید:

• پیش از تمیز کردن باتری حتما خودرو را خاموش کنید
• اجازه دهید تا باتری کاملا خنک شود
• حتما دستکش عایق و مخصوص بپوشید
• حتما عینک مخصوص کار بزنید تا هنگام سابیدن خوردگی‌های باتری، تراشه‌های آن به چشم‌تان نپاشد
• پیش از آن‌که اسپری یا محلول آب و جوش شیرین را روی باتری بریزید، کابل‌های برق را از باتری جدا کنید
• ابتدا کابل منفی (مشکی) و سپس کابل مثبت (قرمز) را از باتری جدا کنید
• اسپری ضدخوردگی یا محلول آب و جوش شیرین را روی مناطق رسوب‌بسته بریزید
• پس از دقایقی خوردگی‌ها کف می‌کنند
• چند دقیقه که گذشت در حالی که عینک و دستکش پوشیده‌اید، با دستمال تمیز و نسبتا ضخیم، خوردگی‌ها را بسابید و تمیز کنید
• در پایان می‌توانید اطراف پایانه‌ها را وازلین بمالید. وازلین هم ضدآب است و هم از خوردگی جلوگیری می‌کند
• پس از آن‌که باتری کاملا خشک شد، در حالی که دستکش دست‌تان است، برعکس رویه قبل، اول کابل مثبت (قرمز) و سپس کابل منفی (مشکی) را ببندید.

جمع‌بندی و نکات پایانی درخصوص نگهداری باتری در تابستان و حتی زمستان
مراقبت از باتری خودرو در تابستان و زمستان ضروری‌تر است. رعایت نکات خلاصه‌وار و پایانی زیر، به افزایش عمر باتری کمک می‌کند و احتمال خالی شدن باتری در تابستان و حتی در زمستان را کاهش می‌دهد.

• همیشه پایانه‌های باتری را تمیز و خشک نگه دارید.
• خودرو باید همیشه به‌اندازه کافی آب داشته باشد اما نباید سرریز کند.
• باتری را مدت طولانی، خالی و بلااستفاده رها نکنید.
• باتری باید محکم در جای خود پیچ شود تا با تکان‌های خودرو تکان نخورد. لرزش‌ مداوم باتری به آن آسیب می‌زند.
• وقتی خودرو خاموش است، چراغ‌ها و وسایل برقی آن‌را روشن نگذارید تا شارژ باتری زود خالی نشود
• پیش از جدا کردن باتری از خودرو، دفترچه راهنمای آن را بخوانید تا بدانید آیا با جدا کردن باتری، حافظه رایانه یا رادیوی خودرو پاک می‌شود یا نه.